De zeven sleutels voor een succesvol samengesteld gezin

- Maar al te vaak zijn samengestelde gezinnen vrij snel na het samenvoegen gevuld met onbegrip, wrok, gekibbel en verwijten. Ik kan niet genoeg benadrukken als relatie- en gezinstherapeut: de basis voor samengesteld gezin berust op het principe van emotionele verbondenheid en samenwerking tussen beide partners. Zonder deze emotionele intimiteit wordt elk gezinscontact een last, omdat niemand zich op zijn gemak voelt om zoveel tijd met “vreemden” door te brengen. Als je wilt dat jullie gezinsleden elkaar liefdevol leren kennen en accepteren, dan moeten jullie beginnen met jullie eigen emotionele eerlijkheid en openheid in een veilige setting naar elkaar leren te bespreken. Wanneer jullie dat doen, worden de onderstaande suggesties getransformeerd van onderlinge verwijten naar een effectieve methoden om jullie gezin steeds dichterbij te brengen. Lees verder hoe je dit doet…
In dit artikel wordt een samengestelde gezin gezien als er sprake van is dat je opnieuw een relatie aangaat, waarbij er kinderen in het spel zijn (jouw kinderen en/of de kinderen van je partner).

1.Neem samen de uitdaging aan om een team te creëren
Een goede samenwerking is het meest effectief als dit berust op emotionele verbondenheid tussen beide partners. In een samengesteld gezin is dit een absolute noodzaak, omdat er veel onzekerheid, angst en stress speelt vanwege ervaringen met echtscheidingen, affaires, in de steek gelaten zijn en conflicten. Maar je kunt de angst en stress voor het gezin verminderen door goed samen te werken en emotioneel af te stemmen met je nieuwe partner.

In de meeste gevallen delen ouders in samengestelde gezinnen de opvoedverantwoordelijkheden met een netwerk van ouders, stiefouders en grootouders. De kinderen voelen zich het meest comfortabel wanneer al deze ouderlijke figuren op een vriendelijke en coöperatieve manier met elkaar omgaan.

De eerste stap is: erken dat het tijd zal kosten om erachter te komen hoe jullie nieuwe gezinseenheid zal omgaan met de vele uitdagingen en problemen die zich kunnen voordoen. Echter, het is te doen als beide partners er vol voor gaan; anders wordt het een lijdensweg. Neem samen de uitdaging aan om een team te creëren. De taak van het ouderschap in een samengesteld gezin komt niet met een eenvoudige handleiding, maar het komt met duizenden kleine leermomenten en ouderschapsbeslissingen. Dit vraagt om continue afstemming tussen de partners en dat kan alleen als er een emotionele verbondenheid is met betrokkenheid, openheid en de wil om met aandacht te reageren op je partner als die je nodig heeft. Neem regelmatig een paar minuten de tijd om dingen te zien door haar of zijn ogen. Hoe kom je tot een goede samenwerking in de opvoeding, waarbij het ouderschap wordt gedeeld, je elkaar niet tegenwerkt en de kinderen centraal stelt?

2.Ondersteun elkaar in je nieuwe rol
In samengestelde gezinnen vinden relaties vaak plaats in driehoeken: een kind, de biologische ouder en de stiefouder. Blijf zoveel mogelijk uit deze driehoek door twee personen de ruimte te geven om samen dingen uit te zoeken. Achteraf kun je er met je partner in een persoonlijk gesprek over praten. Als je bereid bent om met empathie te luisteren en je fouten of tekortkomingen toe te geven, wordt zo’n persoonlijk gesprek effectief. Er zijn ook twee andere manieren om met deze situaties om te gaan. Stiefkinderen zijn vaak sceptisch over een nieuwe stiefouder en zullen zich verzetten tegen regels of veranderingen, ook al hebben ze deze veranderingen mogelijk van hun eigen ouder geaccepteerd. Geef de kinderen een samenwerkend ouderschap. Dit kan op twee manieren:
- De eerste is als de stiefouder de biologische ouder de leiding laat nemen in het ouderschap. Dit is een proces en deze acht actief positief ondersteund te worden.
- De tweede manier is als kinderen moeite hebben om het gezag van een stiefouder te accepteren is door de medewerking van je kind aan te moedigen om specifieke regels na te komen. Nadat het kind getuige is geweest van het feit dat zijn ouder deze autoriteit heeft verleend, kan de stiefouder het kind herinneren aan de regels van de biologische ouder en het kind om naleving vragen.
3.Accepteer: jij én je partner zijn niet perfect
Vroeg of laat ontdekken we allemaal dat onze partners niet perfect zijn. Het is moeilijker om toe te geven dat we net zo onvolmaakt zijn. Vergeet niet dat jij ook opvoedfouten maakt. Misschien ontdek je soms achteraf dat je iets helemaal verkeerd hebt gedaan. Spijt betuigen, vergeven en je richten op wat je nu kunt doen, is dan de meest effectieve manier om met tekortkomingen om te gaan. Je partner is net als jij heel menselijk. En net als jij heeft hij of zij veel te bieden.

Geef je fouten toe. Dit is niet zo gemakkelijk om te doen als je wordt bekeken door je partner. Maar het delen van je angsten, zorgen en tekortkomingen als ouder is een manier om emotionele intimiteit met je geliefde te bewaren en als een team te groeien. In een sfeer van vriendschap en vergeving kan je partner meer bereid zijn om kritisch te kijken naar zijn of haar eigen ouderrol en zich kwetsbaar op te stellen over zijn of haar zwakheden.

4.Deel samen hoe je je voelt
Communiceer openlijk met je partner over hoe je je voelt en de spanningen die je ervaart rond de integratie van de nieuwe gezinseenheid. Het kost tijd om nieuwe relaties te ontwikkelen voor alle gezinsleden en je aan te passen aan de veranderingen in de gezinsstructuur. Wees daarom geduldig en nieuwsgierig naar hoe je partner zich voelt.

Het is belangrijk dat jullie de zorg voor jullie kind(eren) en de verantwoordelijkheid (zo gelijkwaardig mogelijk) delen. Combineer jullie sterke kanten en kom tot een taakverdeling waar jullie beiden achter staan.

Geef elkaar de ruimte om ieder zijn eigen weg te vinden in de rol als ouder. Steun elkaar in hoe je beiden met jullie kinderen omgaan, zodat je het gevoel krijgt – en geeft – dat ieders rol als ouder wordt gewaardeerd. Geef elkaar ook eerst steun en een luisterend oor bij onvermijdelijke ‘opvoeddips’, voordat er tips worden gegeven.

De ouderrelatie is een andere relatie dan de partnerrelatie. Je moet elkaar leren kennen in deze nieuwe relatie. Het is van belang om jullie verschillende opvoedideeën uit te wisselen. Val elkaar niet aan, maar praat ieder vanuit je eigen beleving en perspectief. Vraag elkaar naar de beweegredenen en denkwijzen. Stoei op deze manier, kom tot een standpunt en deel ook zeker de leuke (opvoed)dingen met elkaar!

5.Bespreek je opvoedingsstijl
Kinderen van gescheiden ouders wonen niet alleen in twee huizen, maar ook in twee gezinnen – met verschillende opvoedstijlen. De wisseling van de twee gezinnen kan voor kinderen pittig zijn. Ze moeten zich steeds aanpassen. Iedereen heeft andere ideeën over de opvoeding en soms zit of kom je dan ook niet op één (opvoed)lijn. Dat is ook niet nodig. Het is niet erg als kinderen weten dat hun vader anders denkt over zaken dan hun moeder. Het is van belang dat je elkaars mening respecteert en dat aan jullie kinderen laat blijken.Iedere ouder heeft een eigen stijl van opvoeden, vaak gebaseerd op datgene wat de ouder zelf heeft ervaren in de eigen opvoeding. Het is voor kerngezinnen al een hele klus om wat dat betreft op één lijn te komen. In een samengesteld gezin komen er soms wel vier opvoedingsstijlen bij elkaar (van de vader en stiefmoeder, en van de moeder en stiefvader). Dit kan nooit zonder slag of stoot goed gaan. Maar het is echt te leren.Kinderen groeien in twee gezinnen op, en maken zo kennis met verschillende opvoedstijlen. Als ze dat opmerken, of erover klagen, kun je hen uitleggen dat het bij mama zus gaat, en bij papa zo. Als er binnen het nieuwe, samengestelde gezin verschil van mening is over de opvoeding, is het lastiger. Het leidt vaak tot irritatie tussen de ouder en de stiefouder. Wat helpt dan?Bespreek met elkaar waarom je opvoedt zoals je doet? Wat wil je je kinderen op deze manier meegeven (waarden en normen, levenslessen)? Hoe ben je zelf opgevoed en wat vond je daar goed aan of juist niet? Zo kweek je begrip voor elkaars opvoedideeënKunnen jullie je opvoedingsstijlen niet op elkaar afgestemd krijgen? Hebben jullie hierover conflicten? Wacht niet tot het erger wordt!! Maak een afspraak voor een gratis kennismakingsgesprek
6.Samenwerking met je ex
Een van de belangrijkste bronnen van problemen van kinderen na een echtscheiding is het onvermogen van de ouders om hun negatieve gevoelens over hun ex (of de nieuwe partner van hun ex) voor zichzelf te houden. Vergeet niet dat kinderen de emotionele signalen van hun ouders oppakken. Negatieve opmerkingen over wat er gebeurt in dat andere huishouden maakt het gewoon moeilijker voor je kinderen. Als je je er moeilijk bij voelt, bespreek dit dan persoonlijk met je nieuwe partner en ventileer het niet in het bijzijn van jullie kind(eren).
Al ben je niet meer elkaars partner, je blijft samen de vader en moeder van de kinderen. Ook in een nieuw samengesteld gezin is het van belang voor de kinderen dat hun ouders er beide mogen zijn. Erkenning voor beide ouders betekent namelijk erkenning van het kind.
7.Samenwerken als een team naar de kinderen
Een kind voelt zich het meeste veilig en met zelfvertrouwen bij twee ouders die samenwerken, die elkaar respecteren en die samen een hecht team vormen. Op een goede manier samenwerken als ouders gaat met vallen en opstaan. Je komt jezelf tegen als je samen kinderen hebt. De onderlinge verschillen worden uitvergroot. Het oneens zijn als ouders is geen falen; het hoort erbij. Maar ouders die niet de intentie hebben om samen te werken, kunnen uit elkaar drijven.De kracht van een goede partnerrelatie is groot. Omgekeerd kunnen spanningen in de partnerrelatie doorwerken in het ouderschap. Wanneer ouders niet samenwerken en niet consistent zijn in hun aanpak van dag tot dag, kan dit ertoe leiden dat kinderen hechtingsproblemen ontwikkelen. Ze kunnen het moeilijk vinden om ouders als een betrouwbare bron van comfort te zien, omdat er weinig voorspelbaarheid of structuur is. Slechte hechting kan leiden tot een reeks sociale, gedrags- en emotionele problemen van de kinderen.Kinderen zullen groeien in een gezin waarin ouders als een team opvoeden en samen zorgen voor betrokkenheid en consistentie, want dat geeft veiligheid. Voor kinderen is het essentieel dat ze weten dat ze veilig zijn. Een kind dat geboren wordt, is helemaal afhankelijk van gehechtheids- en vertrouwensrelaties met de ouders. Wanneer ouders niet een sfeer kunnen creëren van intimiteit, samenwerking en betrokkenheid kan een gezin terecht komen in een vicieuze cirkel van verwijten, ruzies, conflicten, woede en frustratie. Kinderen profiteren van ouderschapsteamwork, omdat ze dan leren hoe om te gaan met relaties.Hoe kom je tot een goede samenwerking in de opvoeding, waarbij het ouderschap wordt gedeeld en je elkaar niet tegenwerkt? De eerste stap is dat ouders zelf die ruimte nemen om de problemen te bespreken, zodat ze zich zelfverzekerd voelen als ouder in de aanpak van de dagelijkse uitdagingen. Hoe kom je tot een goede samenwerking in de opvoeding, waarbij het ouderschap wordt gedeeld en je elkaar niet tegenwerkt? Samenwerken als ouders heeft deze kenmerken:
1. Afstemming
Gedeelde waarden over het leven, gezin, opvoeding, de rol van moeders en vaders en de betrokkenheid van de vader bij opvoeding en huishoudelijk werk, specifieke overeenkomst over opvoedingspraktijken, schema’s en financiën, back-up van elkaar met de kinderen.
1. Verdeling
Een werklast die qua uren en stress voor beide comfortabel is.
1. Verantwoordelijkheden
Gedeelde, wederzijdse verantwoordelijkheid voor planning, zorgen en belangrijke beslissingen.
1. Vertrouwen
Vertrouwen stellen dat je er altijd weer uitkomt. Afspraken worden bewaard of opnieuw onderhandeld als een van de partners dit nodig vindt.
1. Communicatie
Emotionele steun naar elkaar; openheid en kwetsbaar kunnen praten over emoties en behoeften.

Algemene tips
- Maak ruimte om te rouwen. Een echtscheiding brengt veel verdriet met zich mee voor alle betrokkenen en dus ook de kinderen. Verdriet is wat we voelen als iets plotseling voor altijd worden weggenomen zonder hoop.
- Laat de kinderen tijd alleen doorbrengen met hun biologische ouder. Wanneer een samengesteld gezin zich vormt, is het nieuwe paar gelukkig om het leven met elkaar te delen en oud te worden. De kinderen van die twee partners hadden echter geen keuze over met wie ze de rest van hun leven opgroeien. Zorg er dus voor dat er tijd vrij komt voor het kind om met de biologische ouder te zijn.
- Maak regelmatig tijd vrij om te bespreken wat er gaande is en om plannen te maken voor de komende week.
- Als een van jullie een nieuwe aanpak wil proberen, vraag dan van je partner om ondersteuning.
- Vermijd het ontwijken van verantwoordelijkheid wanneer zich een probleem voordoet.
- Omgaan met problemen als ze zich voordoen. Bemoei je niet met een situatie die de andere partner behandelt. Nadat de problemen zijn opgelost, neem dan de tijd om te praten over de interacties en om suggesties, lof, steun of opbouwende kritiek te geven. Los meningsverschillen op in privétijd, niet in het bijzijn van je kinderen.
- Wanneer kinderen proberen om ouders tegen elkaar uit te spelen. Als je kind je steun zoekt tegen een andere ouder, valideer dan de reacties, gevoelens en percepties van je kind. Moedig daarna je kind aan om het conflict rechtstreeks met je partner uit te praten; biedt hulp om zijn/haar gevoelens en gedachten te presenteren. Blijf daarbij objectief en kies geen partij.
- Accepteer dat jij en je partner verschillende perspectieven hebben op sommige kwesties. Vat het niet op als een persoonlijke belediging, zolang de communicatie respectvol is. Jullie hebben allebei geldige en verschillende perspectieven. Het doel is om samen te komen en te beslissen hoe jullie samen de kinderen willen opvoeden. Hoewel je het misschien niet eens bent met de manier waarop je partner met deze zaken omgaat, brengt dit je relatie met je stiefkinderen en je partner in gevaar wanneer je te nadrukkelijk erop staat dingen op jouw manier te doen.
- Focus op oplossingen, in plaats van het vinden van een schuldige. Begrijp dat er een legitieme reden is voor bijna elk gedrag. Geef de ruimte om het in een veilige emotionele omgeving achteraf te bespreken.
Geschreven door: Peter van der Ven, Relatie- en gezinstherapeut (EFT)
www.heartconnection.nl