Blokkades om empathisch te reageren

Het vermogen om empathisch met anderen in contact te komen is van cruciaal belang voor al onze relaties. Je word met empathie geboren maar gedurende je leven ontwikkel je vaak gewoontes en afweermechanismes die je empathische vermogen naar de achtergrond duwt. Maar dit is wel weer te ontwikkelen.

Empathie is een vermogen in om de gevoelens van anderen waar te nemen (en onze eigen emoties te herkennen), zich voor te stellen waarom iemand zich op een bepaalde manier zou kunnen voelen en om zich zorgen te maken over hun welzijn. Empathie is gebaseerd op specifieke delen van de hersenen die geëvolueerd zijn om emotionele verbinding met anderen mogelijk te maken en de motivatie om zorg te geven.

En empathische inspanning is de bereidheid om tijd en energie te investeren in het ontwikkelen en versterken van empathie door ervoor te kiezen om meer vragen te stellen, te luisteren om je begrip van emoties en perspectief te vergroten en bewust te proberen de fysiologische toestand te delen. Empathische inspanning is wat nodig is in situaties waarin empathie moeilijk te ervaren is, maar toch belangrijk is voor positieve verbondenheid zoals bij een conflict.

Hoe te reageren op een defensieve opstelling?

Als de ander defensief reageert, moet je niet op dezelfde manier reageren. Wanneer je partner/vriend kritiek of verdediging hoort zal je partner/vriend de neiging hebben om zich zelf te verdediging, in de  tegenaanval te gaan of een muur op te trekken. Maar hoe meer je direct gevoelens kunt verbinden met behoeften, hoe makkelijker het is om empathisch te reageren.

Pauzeer even en zoek naar het verlangen, behoefte en emoties onder de harde woorden van je partner of vriend door jezelf de volgende vragen te stellen:

• Wat voelt mijn partner/vriend?
• Wat is de specifieke gebeurtenis die dit gevoel beïnvloed?
• Welke positieve behoefte heeft mijn partner/vriend onder de woordenstroom?

Er zijn veel barrières voor het ontwikkelen van een empathische reactie.

Wat maakt dat je ongevoelig kan reageren?

1. Er is te veel emotionele onrust bij degene die het bericht ontvangt: De ander is zo afgeleid door zijn eigen emotionele onrust zodat hij/zij geen empathische reactie kan geven. Maar zodra deze over de bedreiging kan praten en zichzelf begint te kalmeren zal hij of zij in staat zijn om de ander te horen.
2. De boodschap is moeilijk te vertalen: Als bijvoorbeeld de persoon de boodschap over zich eenzaam voelen in de relatie uitdrukt in kritiek en woede, hoort vaak de ander niet de kwetsbaarheid en de behoefte aan verbinding en dichterbij willen voelen.
3. Niet accepteren hoe je partner zich nu voelt maar de deur sluiten. Je blijven verdedigen en jezelf goed praten. Emotie ontkennen :‘Dat is nu allemaal verleden tijd.’ Er is niets mis; niets om boos over te zijn. Alles is in orde. Onderbreken, omdat het laat zien dat je niet echt geïnteresseerd bent in wat je partner zegt.
4. “Jij moet maar als eerste over de brug komen”. Beide partners zijn zelfingenomen om de eerste stap te zetten. Deze gedacht kan er voor zorgen dat een conflict eindeloos kan door gaan. Maar elke verandering begint met één persoon en wat je niet geeft komt ook  niet terug. Daarom neem als eerste de stap en zeg: ”het spijt me”. Wees niet te trots om te zeggen “Het spijt me” of “Ik had het mis.” Vooral als je je partner pijn hebt gedaan, maak dan duidelijk dat je berouw hebt over je daden en dat je wilt dat het beter gaat. Ook niet als eerste vertrouwen stellen in je partner en de relatie maar dit eerst afdwingen van je partner. Vertrouwen stellen is dat je ondanks tekortkomingen, meningsverschillen en verschillen hoop hebt dat je stapje voor stapje samen verder komt. Zonder vertrouwen en geloof in de relatie blijft een relatie in in negatieve stroom zitten.
5. Eerst zelf begrepen willen worden in plaats van eerst de ander willen begrijpen.
6. Een  muur optrekken. Je ijskoud opstellen. Blijven zitten in je gekwetst voelen zonder je diepe emoties en behoeften te delen. “Waarom” vragen. Ze hebben de neiging om mensen defensief te maken. Plichtsmatig vragen: “hoe gaat het met je?” Het antwoord is dan vaak ook plichtsmatig zoals: “oh goed” of ”gaat wel”. Laat weten dat je het leuk vind je partner door te zeggen: ‘Wat fijn om je te zien’. en geef hem/haar een liefdevolle knuffel.
7. .Niet letten op de expressie van jezelf en ander: Ontgaan van emoties via gezichtsuitdrukkingen, oogexpressies, lichaamshouding en gebaren. Het horen van woorden, maar geen toon of lichaamstaal: is het een rustgevende toon of een toon met verontwaardiging. De aandacht niet helemaal op het gesprek richten en voortdurende afleiding zijn zoals met je mobiel. Ingezakte houding: Zittend in een ingezakte positie kan wijzen op een gebrek aan interesse waardoor de persoon zich niet actief kan verplaatsen in de ander.
8. Geen aandacht hebben voor de behoeften van je partner of ander. Niet op zoek naar nabijheid met de ander. Je partner als vanzelfsprekend zien en geen waardering geven en dankbaarheid tonen. Een snelle automatische reactie geven zonder echte aandacht om weer zo snel mogelijk verder te gaan met waar je mee bezig bent. Er niet helemaal bij zijn met je hoofd maar in gedachte ergens anders.
9. Verzet tegen afhankelijkheid en de invloed van je partner ontkennen. Daardoor kun je je niet open stellen wat de ander voelt en nodig heeft. Gezonde relaties zijn een combinatie van intimiteit en dichtbij voelen en onafhankelijkheid als ze bereid zijn om ruimte te maken voor zowel nabijheid en afstand.
10. Perfect willen zijn in plaats van wat er is. Dit is de druk die we onszelf opleggen “om het goed te doen.” Empathie gaat over het luisteren naar en erkennen van gevoelens, of het hebben van de bereidheid om te begrijpen. Accepteren wat er nu en hier is aan: gedachten, gevoelens of lichamelijke sensaties( hartkloppingen, droge keel, hoge hartslag, zwaar gevoel bij de borst).
11. Je lichaam kan je blokkeren.: Onze emotionele toestand zoals angst, dreiging van gevaar, frustratie, uitputting, overweldigen, woede, ergernis, ongeduld, kalmte, enz. beïnvloed sterk on ze waarneming. Dus als we in een staat van verdediging en irritatie zijn blokkeert dit letterlijk en kom je in een ‘’tunnel visie’’.
12. Je hebt het te druk om jezelf te beschermen: Stel je voor dat je partner huilt en emotionele pijn heeft. Onbewust voel je de pijn maar je bent zo angstig dat het je lichaam verlamd. Wanneer je hele focus ligt op zelfverdediging ( of tegenaanval) kun je je niet genoeg openen voor de ander.
13. De angst voor nabijheid: oogcontact vermijden want kwetsbaarheid voor pijn en verlies komen met nabijheid. Angst om te herkennen wat een ander voelt om te begrijpen wat hun boodschap is achter hun woorden en gedrag. Het voelen van de emotie van de andere persoon, maar niet weten hoe empathisch te reageren
14. Je bent afgesneden van je eigen pijn: De poging om de gevoelens weg te rationaliseren om jezelf af te snijden van je eigen pijnlijke gevoelens.
15. Niet aandachtig zijn: Vooral bezig met je eigen reactie. Gebrek aan aandacht voor wat er gezegd wordt en de emotie tijdens het gesprek. De aanwezigheid van een telefoon in de buurt heeft tot gevolg heeft dat jee tijdens een gesprek minder verbondenheid voelt. De ander te onderbreken of ongeduldig door zinnen af te maken en voor de ander in te vullen. Doe je dat toch, verontschuldig jezelf dan en ga weer aandachtig terug in de luisterfocus.
16. De ander willen veranderen en veroordelen: De ander pushen en willen veranderen vanuit je eigen perspectief. “Als ik jou was, zou ik dit doen” of “Je had anders moeten handelen”.
17. Je eigen verhaal centraal stellen: zo probeer je te zeggen: je bent niet de enige. Maar wie over zichzelf begint, geeft de ander het gevoel niet werkelijk geïnteresseerd zijn. Met je eigen verhaal reageren op de ander: “Dat doet me denken aan …” ‘O, dat heb ik ook meegemaakt.’ Zodra je partner over ervaringen of problemen begint, hebben we de neiging om eigen belevenissen ertussendoor te geven. Hoe sterk je aandrang ook is, probeer de neiging te om direct met eigen ervaringen op de proppen te komen. Of verontschuldig je als het toch gebeurt. Laat merken dat je meevoelt. Zeg bijvoorbeeld: “Ik kan me heel goed voorstellen hoe pijnlijk het voor je is, wat goed dat je erover vertelt”.’ Dit wil niet zeggen dat je nooit je eigen ervaringen kan delen. Dat kan geruststellend werken. Maar probeer je daarbij een beetje in te houden en geef je partner de ruimte en voorrang.
18. Jouw oplossing aandragen of opdringen in plaats van empathisch ontvangen: In plaats van empathie te bieden, hebben we de neiging om advies of geruststelling te geven en onze eigen positie en gevoel uit te leggen. Als je partner een probleem heeft of bang of verdrietig is, schieten in de help-modus door het aandragen van oplossingen of zeggen dingen als: “Het komt wel goed”, terwijl we dat natuurlijk helemaal niet weten. Het is vaak beter om goed te luisteren en hooguit dóór te vragen: “Hoe is dat voor je?”’
    Empathie vereist dat we de volledige aandacht richten op de boodschap van de ander. We geven de anderen de tijd en ruimte die ze nodig hebben om zich volledig uit te drukken en zich begrepen te voelen.
    Ongevraagd advies en oplossingen geven terwijl de ander alleen de behoefte heeft het te delen. Je bent meer kans om een oplossing of middenweg te bereiken als je beiden verbonden voelt en open staat voor de gevoelens en behoeften van de ander. Betuttelend zijn, het zorgt ervoor dat je partner zich zielig gaat voelen. Bijvoorbeeld: “Jij zielig…., ik weet precies hoe je je voelt.”
19. In discussie gaan en alleen focussen op de inhoud en voorbij gaan aan gevoelens in het gesprek: Tegen argumenteren en de ander weerleggen. Negatieve uitspraken zoals: “Je bent een…. ” of de ander corrigeren: “Dat is niet hoe het gebeurde.”
20. Vergelijken: “Het lijkt op…ik was ook…” of ‘Mijn tante had dat ook… De buurman van mijn neef had een heel ernstige vorm…’
21. Opvrolijken om het ongemakkelijke te vermijden:  “De beste manier om over je teleurstelling te komen is plezier te hebben” , “Bekijk van de zonnige kant”. En en aardig bedoeld ‘Ah joh, het komt wel goed,’ kan heel erg misplaatst zijn.
22. Achterover gaan leunen in de relatie. Je comfortabel voelen in een relatie is erg belangrijk maar dit kan doorslaan naar passiviteit. Je relatie ga je dan zien als vanzelfsprekend en komt verlies van dankbaarheid om de hoek kijken. Wanneer je je te comfortabel voelt in een relatie, kunnen weinig moeite gaan doen om verbroken verbinding te herstellen en je te verplaatsen in het perspectief van je partner.
23. Gelijk willen hebben: Je gaat tot het uiterste om te proberen te bewijzen dat je gelijk hebt, waardoor het gebruik van tactieken zoals het verzinnen van excuses, praten over de andere persoon in een luide stem of het verdraaien van de feiten. .” Door te zeggen :”Ik geef meer om dichtbij je te zijn dan het winnen van dit argument” geef je aan hoe belangrijk je je partner voor je is. 
24. Veranderen van onderwerp: Je voelt je ongemakkelijk bij de situatie maar negeert het. Zodra je je voelt uit je comfort zone of verveeld verander je het onderwerp van gesprek, maak een grap of scherts om verdere ongemakken te voorkomen. Ondertussen heb je geen aandacht meer besteed aan het verhaal van de ander. 
25. Richten op de verschillen: Ongeacht wat de andere persoon zegt dat je begint te zoeken naar kwesties om het oneens te zijn en te bewijzen dat jet het beter weet. Een veelvoorkomend voorbeeld is het maken van sarcastische opmerkingen om de beleving van de ander te negeren.
26. Eenzijdig focus op feiten en informatie: Gericht op het verzamelen van meer informatie in plaats van de beleving. Wees niet alleen nieuwsgierig naar informatie, maar vraag naar de gevoelens van je partner. Probeer, “Hoe voelde je je er door?” of “Hoe was die situatie voor jou?”
27. De schuldige zoeken: “Het is allemaal jouw schuld.”
28. Redeneren: ‘Ben niet verdrietig. Zie je niet dat hij/zij je geen pijn wilde doen”?
29. Label op plakken: “Je bent nu eenmaal overgevoelig”.
30. Geen compromissen willen sluiten maar blijven volharden in je eigen standpunt en de ander niet bereid zijn tegemoet te trede

Wil je hulp om meer empathisch te reageren. Neem contact op voor een gratis kennismakingsgesprek

Gratis kennismaking en verkenning hulpvraag

Heart Connection

Peter en Lilia van der Ven,

Relatie- en Gezinstherapeuten EFT

www.heartconnection.nl